Ze brachten geen koffers vol spullen mee, maar wel verhalen en herinneringen. Vijf kunstenaars, gevlucht uit hun thuisland vanwege geweld, exposeren in het Dordrechts Museum. Hun werk is opvallend kleurrijk, innovatief en aangrijpend. ‘Ik heb de donkerste kant van het leven gezien.’
Geboeid sta ik minutenlang voor een schilderij van Charles Badoue (1986), een kunstenaar uit Ivoorkust. In het midden: een gespierde, donkere man met dreadlocks, en gestreepte broek.
Zijn handen op de rug, zijn ogen gesloten, het gezicht naar boven gericht. Hij is omringd door felle kleurvlakken. Dan pas valt mijn oog op de titel: Proverbs 3-6. Het citaat uit Spreuken is een van mijn favoriete bijbelverzen. ‘Denk aan Hem bij alles wat je doet, dan baant Hij voor jou de weg.’
Badoue vluchtte voor extreme wreedheden in zijn geboorteland en belandde uiteindelijk in Groningen. In zijn werk verwerkt hij het geweld dat hij meemaakte: donkere thema’s gaan samen met felle kleuren.
Boven zijn vijf schilderijen staat de zin: ‘Verdriet naast hoop.’ Die gelaagdheid spreekt ook uit zijn materiaalgebruik: dikke, expressieve verflagen die hij vaak ook weer wegkrast. Zo brengt hij een ode aan de cultuur die hij noodgedwongen achterliet.
Wat doe je, als je alles moet achterlaten om ergens opnieuw te beginnen? Die vraag staat centraal in de expositie ‘Galatea Kunstprijs 2025 – Kunstenaars met een achtergrond als vluchteling’, een initiatief van het Dordrechts Museum en de Galatea Foundation.
Van Iran tot Ivoorkust
De vijf genomineerde kunstenaars, één uit Ivoorkust, een Nigeriaan, een Iraniër en twee Oekraïners, tonen hun werk. Ze hadden geen andere keus dan te vluchten en vonden in Nederland een nieuwe toekomst.
Wat hen bindt is de creatieve scheppingsdrang, die ongebroken is gebleven, ondanks het leed dat ze met zich meedragen. Herinneringen aan thuis zijn verweven met hoop op een nieuw begin. Veerkracht klinkt door in elk werk.
Er is een mix van disciplines te zien: van kleurrijke schilderijen tot videokunst en visionaire fotografie. Maar ook een nagebouwde kastenwand als spookachtig poppenhuis, inclusief gebalsemde meelwormen. En een volledig versierde piano van beschilderde tandenstokers.
Kunst als roeping
Naast Charles Badoue is ook Harrison Omoyater genomineerd. Tijdens mijn bezoek aan het museum loopt hij er toevallig rond. Terwijl we naar zijn kleurrijke werk kijken, praten we over zijn vlucht vanuit Nigeria naar Europa, over de depressie waar hij in stortte en hoe kunst hem helpt om te overleven. ‘Ik heb de donkerste kant van het leven gezien. Kunst is mijn roeping – het redt mijn leven.’
Omoyater maakt kunst met eenvoudige materialen: duizenden beschilderde tandenstokers en satéprikkers bedekken onder meer een lamp en een piano. Hij kocht de materialen in de buurt van het asielzoekerscentrum waar hij terechtkwam.
‘Kunst helpt me mijn leven te herpakken. Het gaat mij ook niet primair om het overdragen van een boodschap, maar om het ontcijferen van mijn eigen innerlijke oorlog’, legt hij uit. ‘Mijn kunst is een versleutelde taal. Elke kleur weerspiegelt hoe ik me voel. Kleuren zijn voor mij als wapens: ik wil ze gebruiken om te doen wat voor mij het beste is.’
Installatie en wandkast
De Oekraïense Daria Khozhai (1994) maakte speciaal voor deze expositie een installatie gebaseerd op de Sovetskaja Stenka – een ideologisch beladen kast uit haar ouderlijk huis.
Deze kast stond vol met kristal, porselein en propagandaboeken die niemand las, bedoeld om het Sovjet-gedachtegoed uit te dragen en zo de ‘juiste’ politieke overtuiging van de eigenaar te etaleren. In haar installatie valt die façade weg: het meubel wordt van binnenuit aangetast door ongedierte en oogt daardoor onheilspellend.
Publiek kiest favoriet
Op een scherm kun je met een koptelefoon luisteren naar de eigen woorden van de kunstenaars. Al is de informatie summier, je zou meer willen weten: waar ze vandaan komen, wat ze meemaakten en hoe ze zo veerkrachtig en hoopvol blijven te midden van tegenslag.
De Galatea Kunstprijs wordt elke twee jaar uitgereikt aan een talentvolle kunstenaar met een vluchtverleden, om hen te ondersteunen bij het opbouwen van een bestaan in Nederland. De jury beslist wie er met de Galatea Penning en een geldprijs van 2500 euro naar huis gaat.
Voor het eerst mag ook het publiek stemmen op een favoriet. Dat voelt enigszins ongemakkelijk: kiezen uit het werk van vijf kunstenaars die zo verschillend zijn en toch een verwant verhaal delen.
Dit verhaal is geplaatst in het Nederlands Dagblad. Foto: Dordrechts Museum