Toen filmmaker Gianni Grot opgroeide, zag hij op televisie bijna niemand die op hem leek. Met Omroep ZWART wil hij daar verandering in brengen. Voor de camera, maar ook erachter. ‘Als je mensen op televisie ziet die op je lijken, voel je je onderdeel van de samenleving.’
Hij herinnert zich het moment als de dag van gisteren. Het was 2017. Zijn goede vriend Akwasi Ansah – toen nog muzikant, inmiddels rapper en creatief directeur van Omroep ZWART – kwam hem uit werk ophalen. ‘Weet je wat ik écht graag zou willen? Mijn eigen televisiekanaal’, zei Gianni Grot tegen hem. ‘Akwasi had precies dezelfde droom. We kenden elkaar al jaren, maar dit wisten we niet van elkaar.’
Grot werkte destijds als video-editor en motion graphic designer bij een internationaal televisiekanaal. Hij bruiste van ideeën voor nieuwe programma’s, maar het lukte maar niet om iets gemaakt te krijgen.
Grot: ‘Mijn wereldbeeld is divers. In Amsterdam wonen Turken, Marokkanen, Nederlanders en Surinamers bij elkaar. Van een collega hoorde ik dat de eigenaren van het tv-kanaal waar ik werkte ‘het niet zo hebben op mensen van kleur’. Toen ik dát hoorde, was ik terneergeslagen. Het was een internationaal bedrijf met collega’s uit Engeland en Zuid-Afrika, maar wel heel wit.’
‘Wakker?’ Met die vraag lanceerde Omroep ZWART in september 2020 een campagne om vijftigduizend betalende leden te werven om toe te treden tot het publieke bestel. ‘Hoe snel hebben we een nieuwe omroep gestart, denk je?’ was de uitdagende vraag. In maart 2021 waren voldoende mensen lid geworden, op 1 januari dit jaar trad de omroep als aspirant toe tot het publieke bestel. Inmiddels heeft Omroep ZWART een kleine zestigduizend leden en wordt het initiatief gesteund door onder meer Daily Paper, Paradiso en TopNotch.
Waarom een nieuwe omroep?
‘Ongezien blijft onbemind. De televisiewereld weerspiegelt niet wie ik ben. Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik mezelf niet terugzie. Als jongetje had ik bijna geen rolmodellen. In de jaren negentig waren vooral Sylvia Millecam, Sugar Lee Hooper en Henny Huisman op televisie. Humberto Tan was er wel, maar hij was nog niet zo bekend. De enige mensen die op mij leken, waren voetballers. Kan ik dan alleen sporter worden, vroeg ik me af. Je kunt niet worden wat je niet kunt zien, zeg ik vaak. Daarom Omroep ZWART. We willen de huidige beeldvorming op televisie veranderen. Meer diversiteit, zowel voor als achter de schermen.’
Wat zijn voordelen van een divers team?
‘Een divers team neemt betere beslissingen, en vertelt verhalen beter, omdat er meer rijkdom is aan referenties en er minder blinde vlekken zijn. Dat houdt ons scherp. Met diversiteit doel ik op alle vlakken trouwens. Bij ons krijgen mensen de kans om zelf programma’s te maken, ongeacht kleur, afkomst, religie, gender, handicap of seksuele voorkeur.’
Welke plannen zijn er?
‘Op de radio zijn we begin dit jaar gestart met de programma’s De Nacht is Zwart en De Nacht van. Voor de zomervakantie, hopelijk in juni, willen we op televisie aftrappen met een special. Kijkers krijgen direct een indruk van ons aanbod. Alle rubrieken in de special kunnen tot een programma uitgebouwd worden. In de zomer willen we beginnen met het structurele programma. We zijn trouwens integraal aan het programmeren, dus een podcast verdiept een tv-programma en een radiogast verdiept een podcast. Voor de podcast werken we aan een serie over rouwen en de culturele uitingsvormen daarvan. Die lanceren we in het najaar.’
Is er een recent voorbeeld waarvan u dacht: dát past bij ons?
‘De dramaserie Euphoria. Een drugsverslaafd tienermeisje wordt verliefd op haar beste vriendin, die transgender is. Ik vind het mooi dat ze als mensen worden neergezet, en niet als de uitzondering. Voor mij, als heteroseksuele man, is deze serie niet vreemd. Toch vinden mensen in onze samenleving homoseksualiteit of transpersonen vaak wel vreemd. Het heeft een negatieve ondertoon. Net als met het woord ‘zwart’. Onnodige ondertonen kwetsen mensen. Het thema seksisme waar BOOS een uitzending over maakte, past ook goed bij ons. Wij staan voor transparantie en het gesprek aangaan.
Als we volwassener zijn, zou ik ook willen focussen op onderzoeksjournalistiek. Hoe bepaalde structuren in onze samenleving zijn ontstaan, en hoe ze in stand worden gehouden, denk aan machtsverhoudingen. Als je weet hoe iets in elkaar steekt, weet je wellicht ook hoe je het kunt verbeteren.’
U wilt een omroep waar ‘iedereen zich thuisvoelt’, waarom?
‘In Amsterdam heb ik mij altijd thuis gevoeld. Buiten de Randstad is dat gevoel anders. Ik was een paar jaar geleden in het oosten van het land om goedkoop laminaat te kopen – ik ben een echte koopjesjager. In een dorp stapte ik uit mijn auto en het leek wel alsof ik in het buitenland was. Ik werd me er bewust van dat ik daar anders ben. Het was ook net nadat de Amerikaanse zwarte man George Floyd was vermoord door een witte politieagent. Ik voelde me ongemakkelijk, en was ineens op mijn hoede.
Zo wil je je niet voelen als je thuis bent. Ik wil mij overal in Nederland thuis kunnen voelen. Beeldvorming in de media kan daarbij een belangrijke rol spelen. Als je televisie kijkt en je herkent jezelf niet terug, voel je je geen onderdeel van de samenleving. Als je mensen ziet die op je lijken bij talkshows, is dat gevoel er wel.’
Toch zijn andere omroepen wel diverser geworden.
‘Als omroepbestuurder heb ik gesprekken met de NPO, en merk ik dat de intentie voor meer diversiteit er inderdaad is. Maar er is een kloof tussen die intentie en hoe het uit te voeren. Wij zijn erbij gekomen om te helpen met dat ‘hoe’. Daarin willen we niet pretenderen dat wij het allemaal weten, dat is niet zo. We kunnen wel ons best doen om met onze frisse wind en diverse achterban een brug te bouwen.’
Is dat ook jullie doel: bruggen bouwen?
‘Als ik weet waar jij vandaan komt, en andersom, begrijpen we elkaar beter. En als ik naar jou luister, kan ik van je leren. Zo hoop ik dat we dichter bij elkaar komen. We proberen open te staan voor iedereen, dat is de rode draad in onze waarden. Jij mag anders over een thema denken dan ik, maar dan kun je nog steeds onderdeel zijn van de organisatie. Het is niet zo dat omdat ik iets vind, jij dat ook moet vinden. Respect is daarbij essentieel: met elkaar praten zonder dat het onnodig verwijtend is. Voor mij is dat ook elke dag opnieuw leren.’
De grootmoeder van Grot speelde een belangrijke rol in zijn leven, en leerde hem waarden die hij nu ook bij Omroep ZWART doorgeeft. ‘Ik ben grotendeels door mijn grootmoeder opgevoed. Ik heb een ondernemende moeder die terugging naar Suriname. Mijn oma is voor mij in Nederland gebleven. Mijn vader en ik zijn niet zo close, ik heb niets tegen hem, maar hij is meer een vreemde. Oma overleed in 2019. Ze is de koningin die ik op een paddenstoel wil zetten.’
Om haar nalatenschap door te geven verandert hij zijn achternaam in die van haar. Grot wordt Lieuw-A-Soe. ‘Alleen de koning moet het nog goedkeuren. Identiteit is belangrijk voor mij. Hiermee kies ik mijn eigen identiteit en die van mijn kinderen. Zo houden we ook connectie met mijn Chinese wortels.’
Oma Nadia Carmen voedde haar kleinzoon katholiek op. ‘Ik leerde veel van haar: draai je andere wang toe, sluit niemand uit, oordeel niet, wees goed voor de ander en wees nederig. Die waarden neem ik ook mee in Omroep ZWART. Het is een mooie prestatie tot nu toe, maar ik voel dat niet per se zo. Mijn oma leerde mij om mezelf niet groter te maken door op mijn borst te kloppen. ZWART is een prestatie van meerdere mensen.’
Bescherming
Ook zijn moeder geeft hem het geloof mee. ‘Ik zat een keer in de knoop en het eerste dat ze zei was: ‘Ga op je knieën en bid’’. Ik leerde als jongetje al om te bidden voor het eten en slapen. Daar zit zowel bescherming als verzorging in. Ik loop niet alleen op deze aarde, ik word beschermd. Toen ik achttien was, overleefde ik een zwaar auto-ongeluk. In de kapotte auto lag een Bijbel opengeslagen op psalm 121. Wat er ook gebeurt, ik weet dat God mij altijd beschermt en verzorgt. Dat is geruststellend. Ik neem dat mee in mijn huidige baan. Binnen de organisatie ben ik de hoogste bestuurder, ik wil die positie gebruiken om collega’s te beschermen en om omstandigheden te creëren zodat zij kunnen winnen.’
In zijn jeugd kwam Grot in contact met de islam via de partner van zijn moeder. ‘Jezus stond altijd open voor anderen. Als je gewond was, maakte het voor hem niet uit wat je geloofsovertuiging was. Ik ben niet gesloten opgevoed. Daardoor sta ik open voor anderen, en wilde ik een periode in mijn leven meer leren over de islam.’
Hij gelooft in God, maar gaat niet meer naar de kerk. ‘Ik bid voor mezelf en neem Omroep ZWART daarin mee. Waar ik vroeger het onzevader en weesgegroet bad, bedank ik God nu voor alles dat ik heb gekregen. Tijdens de campagnefase heb ik altijd gebeden dat ik de leider mag zijn die de omroep nodig heeft, want ik voel de verantwoordelijkheid op mijn schouders. Maar ik ben me ook bewust van mijn eigen menselijkheid en ik wil daarin niet teleurstellen.’
Sommige Nederlanders vinden jullie activistisch, herkent u zich daarin?
‘We worden soms bijna weggeschreven als de activistische omroep, maar dat zijn we niet uitsluitend. Ja, het is wel onderdeel van ons. Activisten zijn nodig om punten op de agenda te krijgen. Mensen vinden ons geluid wat spannend, merk ik. Ook bij de NPO, maar toen ze Akwasi en mij ontmoetten en we elkaar in de ogen keken, was er meteen verbinding.’
Creëren jullie niet vooral een bubbel voor gelijkgestemden?
‘We trekken niet alleen gelijkgestemden aan. Onder de berichten op Instagram staan mensen bijvoorbeeld weleens lijnrecht tegenover elkaar, maar ze zijn wel onderdeel van de volgers. Iedereen is hier welkom, maar je moet je wel aan de waarden houden. Die herhalen we dan ook. Als je bij iemand thuis komt, houd je je ook aan de waarden van dat huis. Volgens mij is dat niet meer dan redelijk.’
Jullie staan voor verbinding, toch klinkt de naam voor sommige mensen polariserend.
‘Zwart is een statement. In ons taalgebruik heeft het woord ‘zwart’ een negatieve ondertoon: zwartrijden, zwartgallig, het zwarte schaap. Wij willen laten zien dat zwart positivisme kan uitstralen. Hoe vet zou het zijn als je bij een toffe ontmoeting zegt: ‘Wow, dat was een zwarte ontmoeting’’. Of als je iemand complimenteert over coole schoenen, dat je zegt: ‘Wat zijn die schoenen zwart’’. We willen de ondertoon van het woord veranderen. Dat is geen eenvoudige klus, maar niets van wat we tot nu toe gedaan hebben is eenvoudig. Vanaf het moment dat we onze plannen lanceerden tot nu hebben we te maken met vooringenomen meningen en misconcepties. Ook de media zijn helaas niet altijd verwelkomend geweest. Maar alles wat het waard is om te hebben, is het waard om voor te vechten. Onze focus is, én blijft, om een stroom van positivisme de samenleving in te sturen.’
Regisseur, danser en omroepdirecteur
Gianni Grot, binnenkort Lieuw-A-Soe (Amsterdam, 1988), is algemeen directeur van Omroep ZWART. Eerder was hij filmregisseur, danser en choreograaf. Grot studeerde bedrijfskunde aan de Hogeschool voor Economische Studies in Amsterdam. Ook had hij zijn eigen filmproductiebedrijf Class78 en theatergezelschap Gianni Grot & Company, en was hij als danser te zien in tv-programma So You Think You Can Dance. Hij is, samen met Akwasi Ansah, medeoprichter van Omroep ZWART. ‘We willen nieuwe helden de kracht geven om een thuis voor iedereen te bouwen.’
Dit verhaal is geplaatst in het Nederlands Dagblad. Foto: Dick Vos