De Palestijnse kunstenaar Maisara Baroud (48) zoekt wanhopig naar toevluchtsoorden voor zichzelf en zijn familie tijdens de oorlog in Gaza. Baroud, die dagelijks tekeningen maakt over verwoestingen, beschrijft op poëtische wijze hoe het leven eruit ziet. ‘Ik heb een manier gevonden om te ademen.’
‘Ik vrees voor mijn leven te midden van de gevaren en bombardementen die ons elke dag omringen. Mijn angst is waarschijnlijk verdubbeld door de aanwezigheid van mijn kinderen Rita (21), Ilyaa (18) en Maria (14) en mijn familie. Dagelijks probeer ik te overleven en een veilig toevluchtsoord voor ons allemaal te vinden, want het is hier een voortdurend bloedvergieten.
De straten van Gaza zijn doordrenkt met puin en ellende, vermengd met de geur van zweet onder een genadeloze zon die geen medelijden toont met de ontheemden in hun tenten. De gelaatstrekken van de Palestijnen zijn zichtbaar veranderd. Hun lichamen dragen diepe sporen van vermoeidheid en hun gestalten zijn gebeeldhouwd door pijn en verlies.
Voor degenen die de granaten hebben overleefd, is het leven een langzame, uitgestelde dood. Het leven in Gaza is met niets te vergelijken: we leven in een open riool, zonder schoon water om van te drinken of mee te douchen. Ziektes en epidemieën zijn overal. In de stad zie je niets anders dan tonnen puin, stof en verwrongen beelden.
Alle aspecten van het leven zijn tot stilstand gekomen. Scholen en universiteiten zijn grotendeels verwoest, sommigen zijn omgebouwd tot schuilplaatsen voor ontheemden. Ziekenhuizen draaien op lage capaciteit en het zorgsysteem is ingestort.
De laatste adem behouden
De hele economie van de Gazastrook is uit elkaar gevallen. Goederen zijn schaars en het binnenbrengen ervan is uiterst moeilijk. Mensen proberen vooral wanhopig de laatste adem van het leven te behouden.
Op de tweede dag van de oorlog werd mijn kantoor platgebombardeerd. Op de derde dag zijn mijn huis en studio verwoest. Ik ben al mijn artistieke archieven kwijt. Mijn kunstbibliotheek met drieduizend boeken, duizenden manuscripten en talloze schetsen zijn verloren gegaan.
Een hoop stof
Ook ben ik tientallen persoonlijke en kostbare schilderijen kwijtgeraakt. Je kunt je misschien voorstellen wat het betekent als je kleine wereld verandert in een hoop stof.
Samen met mijn vrouw, kinderen en andere gezinsleden verhuisde ik dertien keer, zoekend naar veiligheid om de dood te ontlopen. Ik verliet Gaza-stad en ging naar het centrale deel van de streek, naar Deir al-Balah, vervolgens naar Khan Younis en uiteindelijk naar Rafah in het zuiden. Daar verbleef ik vijf maanden voordat ik vanwege de grondaanval terugkeerde naar Deir al-Balah.
‘Een moeilijk moment is het vasthouden van mijn dochter terwijl ze schreeuwt van angst voor de dood.’
Nu wonen we in Deir al-Balah in de resten van een verwoest huis. Ik heb een aantal delen gerepareerd om het huis bewoonbaar te maken. Hopelijk beschermen deze muren ons tegen de granaten die dichtbij inslaan.
De moeilijkste momenten zijn de pogingen te ontsnappen aan de dood en het verliezen van vrienden en familieleden. Maar ook het vasthouden van mijn dochter terwijl ze schreeuwt van angst voor de dood, met de geluiden van bommen die ons omringen en om ons heen vallen.
In de steek gelaten
We dromen van de dag dat de voortdurende moorden zullen stoppen en rust en veiligheid terugkeren. Maar elke dag worden we opnieuw getroffen door de wanhoop dat de wereld machteloos lijkt om deze gewelddadigheden te beëindigen. We voelen ons in de steek gelaten, juist op het moment dat we onze moordenaars in de ogen kijken.
Ik ben onderdeel van deze realiteit. Mijn mentale gesteldheid is niet veel anders dan die van de mensen om mij heen. Maar ik heb een manier gevonden om te ademen: ik teken elke dag en noem de collectie ‘Still alive’ (‘Ik leef nog steeds’), die ik op sociale media publiceer.
‘In mijn dagboek vertel ik verhalen van verwoeste steden, ontheemding en veerkracht.’
Het is een boodschap aan mijn vrienden dat ik nog leef. Het is ook een boodschap van verzet aan mijn vijanden die alles van mij hebben afgepakt behalve mijn passie.
In deze collectie, mijn dagboek, vertel ik verhalen van verwoeste steden, moorden, vernietiging, ontheemding en nederlaag. Maar ook van geduld en veerkracht.
Donkere nachten vol angst
Als iedereen slaapt, ga ik tekenen. Ik blijf sowieso vaak wakker als nachtwaker. Op elke plek, waar we tijdelijk verblijven, maak ik illustraties met inkt op papier. Meestal in een kamer die niet groter is dan twee vierkante meter. Ik schets te midden van de geluiden van vliegtuigen, rakketten en bommen in lange, donkere nachten die gevuld zijn met de dood.
Het is niet eenvoudig om kunst te maken over deze oorlog. Het lukt mij, omdat ik bewust kies om mijn verdriet uit te stellen tot na de oorlog. Ik geloof dat mijn kunst een boodschap van verzet is en een kreet om hulp vanuit de totale duisternis.
Ik ben moslim en ik geloof dat alle mensen gelijk zijn zonder onderscheid. Ik maak ook geen onderscheid tussen religies. Religie gaat volgens mij over hoe mensen elkaar behandelen. Mijn kunst wil ik niet beperken tot een religieus kader maar ik gebruik wel religieuze symbolen.
Zo teken ik een minaret van een moskee naast een kerk, wat symboliseert dat de agressie geen onderscheid maakt tussen moslims en christenen. De tanks, raketten en granaten van de bezettende macht hebben honderden moskeeën, gebedshuizen en kerken vernietigd.
De legende kan niet stoppen
Heel eerlijk, ik zie te midden van deze enorme vernietiging, de dagelijkse moorden en de miljoenen tonnen puin, ellende en duisternis, op korte termijn geen heldere toekomst voor ons. Toch kan de legende van de Palestijnse Feniks niet op deze manier eindigen.
Gaza is een veerkrachtig gebied dat veel invasies heeft doorstaan en stand heeft gehouden tegen alle veroveraars. Ik geloof dat wij zullen opstaan, dat wij zullen leven vanuit het hart van de dood en dat wij ons leven opnieuw zullen opbouwen.
Maar ik denk ook dat de moeilijkste momenten nog moeten komen… omdat ik nog leef.’
Dit verhaal is geplaatst in het Nederlands Dagblad. Illustratie: Maisara Baroud
